शरच्चन्द्र भण्डारी

भैरहवा, १४ मङ्सिर : कुनै अप्रत्याशित एवं अकल्पनीय घटना नभए आगामी छ महिनाभित्रमा गौतमबुद्ध अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल सञ्चालन गर्ने लक्ष्यका साथ अहोरात्र काम भइरहेको छ ।    
    
भवितव्य नभएमा यो विमानस्थलमा बोइङ ७७७–२०० र एयरबस ३३०–३०० ‘सिरिज’का विमान सजिलै अवतरण र उडान गर्न सक्नेछन् जसले नेपालको नागरिक उड्डयनको क्षेत्रमा नयाँ इतिहास रचना गर्नेछ भने त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलको भरपर्दो विकल्प बन्नेछ ।    
    
एशियाली विकास बैंक (एडिबी)को ऋण तथा अनुदान, अन्तर्राष्ट्रिय विकासका लागि ओपेक कोष (ओएफआइडी) र नेपाल सरकारको लगानीमा निर्माणाधीन राष्ट्रिय गौरवको उक्त आयोजनाको भौतिक काम एक महिनाभित्र पूरा गर्न दैनिक दुई सत्रमा दुईसय ७० जनाभन्दा बढी कामदार परिचालन भएका छन् । तीन किलोमिटर लामो र ४५ मिटर चौडा धावनमार्ग कालोपत्र गरी त्यहाँ ‘मार्किङ’ थालिएको छ जुन आगामी साता पूरा हुनेछ । विमानस्थल सञ्चालन भएपछि मौजुदा एक हजार पाँचसय २४ मिटर लामो र ३० मिटर चौडा धावनमार्गलाई सनान्तर ट्याक्सी वेका रुपमा उपयोग गरिनेछ ।    
    
हाल विमानस्थलको ८५ प्रतिशतभन्दा बढी भौतिक संरचना निर्माण भइसकेको छ भने कन्ट्रोल टावर, अन्तर्राष्ट्रिय टर्मिनल भवन, विमान राख्नेस्थल (एप्रोन), अग्नि नियन्त्रण तथा उद्धार भवन, मुख्य विद्युत्गृह, आगमन र प्रस्थान टर्मिनल तथा प्रशासनिक भवनको रङरोगनलगायत आन्तरिक सजावटको काम धमाधम भइरहेको छ । घाघरा खोलाको मार्ग परिवर्तन, सवारीसाधान पार्किङस्थल, ढल निकासको काम पनि पूरा भइसकेको छ । एकथरि कामदार विमानस्थलमा बगैँचा बनाउने र त्यहाँको सौन्दर्य बढाउन साजसज्जाका काममा खटिएका छन् ।    
    
विमान उडान र अवतरण, तिनको व्यवस्थापनका साथै विमानको अवस्था तथा अवस्थितिबारे जानकारी दिने उपकरण, विमानलाई मार्गदर्शन गर्ने तथा चालकसम्म सूचना प्रवाह गर्ने सञ्चार उपकरण, मौसमसम्बन्धी जानकारी दिने उपकरण, धावनमार्गमा विद्युत्लगायत विमानस्थलका निम्ति आवश्यक पर्ने सम्पूर्ण उपकरण जडान आगामी तीन महिनाभित्र पूरा गरिने भएको छ । एरोनटिकल रेडियो अफ थाइल्यान्डले सबै काम निर्धारित समयभित्र पूरा गर्ने प्रतिबद्धता पनि व्यक्त गरेको छ ।    
    
कोरियाली कम्पनी योशिन इन्जिनीयरिङ कर्पोरेशन परामर्शदाता रहेको विमानस्थलको भौतिक संरचनाको निर्माणको ठेक्का पाएको चीनको नर्थवेष्ट सिभिल एभिएशन एयरपोर्ट कन्सट्रक्शन ग्रुपनका प्रबन्धक सू बेजिङ निर्धारित समयमा परियोजना पूरा गरेरै छाड्ने प्रतिबद्धता व्यक्त गर्नुहुन्छ । “समझदार र सहयोगी नेपालीसँग हामीले मिलेर काम गरेका छौँ, कुनै पनि सामग्री अभाव पनि छैन र हामीबीच समस्या पनि छैन, समयमा नै सबै भौतिक संरचना निर्माण हुनेछन्,” रासससँगको सङ्क्षिप्त कुराकानीमा उहाँले भन्नुभयो ।    
    
रुग्ण परियोजनाका रुपमा परिचित यो विमानस्थल निर्माणमा यसअघि विविध समस्या झेल्नुपरेको थियो भने मुख्य लगानीकर्ता एडिबी नै परियोजनाबाट बाहिरिएको थियो । दुई वर्षअघि नै पूरा गर्ने लक्ष्य रहेको यो परियोजना तेस्रोपटक म्याद थपेर हालको अवस्थामा पु¥याइएको हो । भैरहवामा दोस्रो अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल जसरी पनि निर्माण गर्ने सरकारको दृढ निश्चयको प्रतिफल हो– गौतमबुद्ध अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा भएको भौतिक प्रगति । नेपाल सरकारको सक्रियता र अनुरोधपछि एडिबीले ऋण तथा अनुदान सहयोग गरेको हो । परियोजनाको रु ६ अर्ब २२ करोड ५१ लाख २० हजार १२८ मध्ये एडिबीले ४०.५ ऋण र १८ प्रतिशत अनुदान उपलब्ध गराएको छ भने (ओएफआइडी)को ३०.५ प्रतिशत र बाँकी सरकारको लगानी छ ।    
    
नेपाल भ्रमण वर्ष २०२० जारी रहेकै बेला यो विमानस्थल सञ्चालन गर्ने लक्ष्य सरकारको छ । प्राविधिक काम पनि निर्धारित समयमा नै पूरा गर्न नियामक निकाय नेपाल नागरिक उड्डयन प्राधिकरणले एकजना वरिष्ठ अधिकारीलाई खटाइसकेको छ ।    
    
विमानस्थल बन्ने बित्तिकै तत्काल सञ्चालन नहुने तर परीक्षण उडानलगायत अन्य प्राविधिक परीक्षणपछिमात्र स्वदेशी विदेशी विमान कम्पनीलाई सेवा सञ्चालनका लागि आह्वान गरिने महानिर्देशक राजन पोखरेल बताउनुहुन्छ । अनौपचारिक रुपमा श्रीलङ्का, कतार, थाइल्यान्ड, नेपाल एयरलाइन्स, हिमालयन एयरलाइन्स र फ्लाई दुबईले गौतमबुद्ध अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा आफ्नो सेवा विस्तार गर्न रुचि देखाएका छन् । चीन र दक्षिणपूर्वी एशियाली देशले पनि नेपालमा उडान भर्न चासो देखाएका उहाँ बताउनुहुन्छ । प्रारम्भमा ‘चार्टर’ उडान र त्यसपछिमात्र व्यावसायिक उडान थालिने उहाँको कथन छ ।    
    
विमानस्थल निर्माण सकिएपछि विमानस्थलले अन्तर्राष्ट्रिय नागरिक उड्डयन सङ्गठनबाट अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलको मान्यता प्राप्त गर्नुपर्ने हुन्छ, जसका लागि केही समय लाग्नेछ । विमानस्थलमा उडान र अवतरण गर्नका लागि नेपाल नागरिक उड्डयन प्राधिकरणले भारतसँगको सहकार्यमा भैरहवाको एयर रुट अन्तर्राष्ट्रिय नागरिक उड्डयन सङ्गठनमा प्रमाणीकरणका लागि पठाएको छ, त्यो पनि सङ्गठनबाट प्रमाणित भएर आउन बाँकी नै छ ।    
    
सरकारले विमानस्थलको व्यवस्थापन सरकारीस्तर ‘जिटुजी’ मोडलमा दिने निर्णय गरिसकेको छ, जसका लागि कुन देशलाई व्यवस्थापनको जिम्मा दिने अझै निर्णय भएको छैन । उक्त संस्थाका विज्ञले स्थलगत भ्रमण गरेर नेपाल सरकारसमक्ष प्रस्ताव पेश गरिसकेको तथा त्यसमा सरकारले आफ्ना सुझाव समेटेर फिर्ता पठाएको जानकारी उहाँले दिनुभयो । यद्यपि जर्मनीको म्युनिख विमानस्थललाई यो जिम्मेवारी दिने प्रबल सम्भावना रहेको उहाँले नकार्नुभएन ।    
    
प्राकृतिक विपत्ति, प्रतिकूल मौसम, आपत्कालीन अवस्था र मानवीय सहायताका कार्य सञ्चालन गर्न यो विमानस्थल उपयोगी हुनेछ भने त्रिभुवन विमानस्थलमा दैनिक रुपमा बढिरहेको चाप कम गर्न सहयोगी हुनेछ । विमानस्थल सञ्चालनमा आएपछि मुलुकको आर्थिक–सामाजिक विकासमा योगदान पुग्नाका साथै शान्तिका अग्रदूत गौतमबुद्धको जन्मस्थल लुम्बिनीको धार्मिक पर्यटन प्रवद्र्धनमा टेवा पुग्नेछ ।    
    
राष्ट्रराष्ट्रबीचका सम्बन्ध स्थापना त्यहाँका जनता र संस्कृतिकसँग सम्पर्क विस्तार विश्वबजारमा नेपालको पहुँच अभिवृद्धि, रोजगारीका अवसरको सिर्जना, व्यापार–व्यवसायमा वृद्धिमा सघाउमात्र पुग्नेछैन दिगो विकास तथा समृद्ध नेपाल निर्माणको अभियानमा सघाउ पुग्नेछ ।    
    
केही समयअघि टर्किस एयरलाइन्सको विमान त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलको धावनमार्गमा अवरुद्ध हुँदा तीन दिनसम्म विमानस्थल बन्द भएको थियो भने प्रतिकूल मौसमका बेला काठमाडौँ आउने अन्तर्राष्ट्रिय विमानहरु बङ्गलादेश र भारत ‘डाइभर्ट’ गर्नुपर्ने बाध्यात्मक परिस्थितिको अन्त्य यो विमानस्थलको सञ्चालनबाट हुनेछ ।    
    
दक्षिण एशिया पर्यटन पूर्वाधार विकास परियोजनाअन्तर्गत एडिबीले उक्त विमानस्थल निर्माणमा लगानी गरेको बताउँदै बैंकका देशीय निर्देशक मुख्तोर खामुदखानोभ पर्यटन पूर्वाधार बनाउनका साथै नेपालको दिगो विकासमा मद्दत गर्नु त्यसको मुख्य उद्देश्य भएको उल्लेख गर्नुहुन्छ । गौतमबुद्धको जन्मस्थल लुम्बिनीमा विश्वभरका बौद्धमार्गीलाई ल्याउन सक्ने प्रशस्त सम्भावना रहेको उक्त विमानस्थल नेपालको आर्थिक विकासमा कोसेढुङ्गाका रुपमा रहने विश्वास उहाँ व्यक्त गर्नुहुन्छ ।    
    
लुम्बिनी विकास कोषका अनुसार सन् २०१८ मा एक लाख ९३ हजार ६३५ जना भारतीय पर्यटक र एक लाख ६९ हजार ९०४ जना राहदानीवाहक अन्य विदेशी पर्यटकले लुम्बिनीको भ्रमण गरेको थिए । रासस